Fokus Khas : RUU PSB – Antara Niat Murni dan Risiko Menindas Penduduk
Rang Undang-Undang (RUU) Pembaharuan Semula Bandar 2025 dibentangkan dengan niat murni: memperbaharui kawasan bandar lama, menyusun semula penempatan, dan memberi wajah baharu kepada bandar yang kian usang.
Namun, seperti diingatkan oleh mantan Speaker Dewan Rakyat, Azhar Harun, niat baik sahaja tidak menjamin hasil yang adil sekiranya pelaksanaan pincang.
Dalam satu podcast bersama Zaid Ibrahim, beliau meneliti RUU ini secara kritis dan menzahirkan kebimbangan bahawa ia berpotensi lebih menguntungkan pemaju berbanding melindungi rakyat.
Pemaju Jadi Penentu Arah
Isu paling asas yang dibangkitkan Azhar ialah sifat “developer-driven” akta ini. Menurut beliau, cadangan projek tidak datang daripada kerajaan, sebaliknya daripada pemaju.
Pemaju pula diiktiraf sebagai “layak” oleh Menteri atau jawatankuasa eksekutif negeri/persekutuan. Proses ini langsung tidak telus kerana tiada mekanisme tender terbuka atau garis panduan objektif untuk menilai kelayakan pemaju.
Beliau menegaskan, apabila kuasa menentukan pembangunan diberi kepada pemaju, tumpuan pasti condong kepada kawasan bandar besar yang menguntungkan. Kawasan kecil atau jauh dari pusat ekonomi mungkin diabaikan kerana tiada potensi pulangan. Ini menyebabkan jurang pembangunan bandar semakin melebar.
Suara Penduduk Terpinggir
Kritikan kedua beliau menyentuh hak penduduk. Azhar menegaskan tiada peruntukan dalam RUU yang membolehkan penduduk membantah atau menyuarakan pandangan mereka.
Katanya, tak ada proses pendengaran, sambil menambah bahawa wakil penduduk juga tidak diberikan tempat dalam jawatankuasa eksekutif.
Ini amat berbeza dengan prinsip perundangan moden di mana konsultasi awam dianggap asas penting, terutamanya apabila melibatkan pengambilan tanah atau perpindahan komuniti.
Ketiadaan ruang dialog membuka peluang kepada pemaju untuk berunding secara berat sebelah dan menekan penduduk agar menerima tawaran pampasan.
Risiko Salah Guna Kuasa Pemaju
Lebih membimbangkan, tanggungjawab mendapatkan persetujuan dan menawarkan pampasan diletakkan di bahu pemaju. Azhar memberi amaran risiko pemaju menggunakan taktik “divide and rule”, iaitu memberi bayaran berbeza kepada kumpulan kecil untuk memecah-belahkan solidariti penduduk. Malah, beliau secara sinis menyebut kemungkinan pemaju menggunakan ugutan pihak ketiga.
Ketiadaan garis panduan jelas menjadikan keseluruhan proses tidak telus dan mudah dimanipulasi. Dalam konteks Malaysia, di mana isu tanah sering dikaitkan dengan pembangunan kontroversi, kebimbangan ini bukan tidak berasas.
Perlindungan Songsang
Azhar turut menekankan kelemahan pelik dalam RUU ini: perlindungan hanya diberikan kepada mereka yang bersetuju dengan projek.
“Patutnya yang tak bersetuju lah yang kena dilindungi, bukan yang setuju,” tegas Azhar.
Ini bermaksud, penduduk yang enggan berpindah, mungkin kerana nilai rumah yang lebih besar daripada pampasan, atau ikatan emosi dengan komuniti setempat, dibiarkan tanpa perlindungan undang-undang.
Hakikat ini bercanggah dengan semangat Perlembagaan yang menjamin hak pemilikan harta rakyat.
Pampasan Tidak Seimbang
Dalam isu pampasan, Azhar berpendapat nilai pasaran semasa tidak memadai. Baginya, rumah bukan sekadar aset, tetapi juga identiti, komuniti, dan gaya hidup.
Beliau memberi contoh projek di Kampung Baru, di mana pemaju mampu meraih nilai pembangunan kasar berbilion ringgit, tetapi pampasan kepada penduduk hanyalah sebahagian kecil daripada jumlah itu.
Ketidakseimbangan ini memperlihatkan keuntungan besar memihak pemaju, sementara penduduk kehilangan tanah pusaka dan jaringan komuniti.
Cadangan Lebih Adil
Sebagai penyelesaian, Azhar mencadangkan konsep “skin in the game”. Penduduk perlu diberi bahagian dalam keuntungan pembangunan, misalnya melalui dana amanah (sinking fund) atau saham projek. Dengan cara ini, mereka tidak sekadar menerima pampasan sekali gus, tetapi turut menikmati hasil pembangunan jangka panjang.
Formulasi ini dilihat lebih adil dan mampu mengurangkan ketegangan antara penduduk, kerajaan, dan pemaju. Malah, ia sejajar dengan prinsip pembaharuan bandar yang sebenar: bukan hanya mengubah wajah fizikal kawasan, tetapi juga meningkatkan taraf hidup penduduk asal.
Kesimpulan
RUU Pembaharuan Semula Bandar 2025 membawa aspirasi besar, tetapi kritikan Azhar Harun mengingatkan kita bahawa niat baik boleh bertukar menjadi penindasan jika mekanisme pelaksanaan pincang.
Tanpa ketelusan, ruang bantahan penduduk, serta model pampasan yang adil, akta ini berisiko menjerumuskan rakyat bandar ke dalam kitaran kehilangan rumah dan komuniti demi keuntungan pemaju.
Jika benar ingin membina bandar yang lebih baik, pembaharuan bukan sahaja perlu pada bangunan, tetapi juga pada cara kerajaan menghormati hak rakyat sebagai pemilik sah tanah dan waris komuniti yang terbina puluhan tahun.
Tiada ulasan:
Catat Ulasan